Opis dziedzictwa kulturowego i zabytków 

Opis dziedzictwa kulturowego i zabytków 

Ziemie gmin członkowskich LGD – Dęblina, Kłoczewa, Nowodworu, Ryk, Stężycy i Ułęża na przestrzeni od XIV do XVIII w. były spojone administracyjne zgodnie z ówczesnym podziałem terytorialnym Państwa Polskiego. Wchodziły bowiem w skład Ziemi Stężyckiej.

Od III rozbioru Polski Ziemia Stężycka należała do Austrii do tzw. Galicji Nowej lub Galicji Zachodniej. Następnie tereny te znalazły się w obrębie Księstwa Warszawskiego, a od 1815 r. Królestwa Polskiego. Na terenie Gminy Ryki zarejestrowano 21 obiektów zabytkowych (z tego 8 w mieście Ryki) wpisanych do rejestru zabytków „A” Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków w Lublinie dnia 11 listopada 1998 r. oraz 79 obiektów (47 obiektów na terenie miasta) o wysokich wartościach historycznych i kulturowych, nie wpisanych do rejestru zabytków, a także 19 obiektów nie należących do żadnej z wyżej wymienionych kategorii, a stanowiących świadectwo historii, tradycji i pamięci.

Wizytówką Ryk jest Zespół Sakralny Kościoła p.w. Najświętszego Zbawiciela. Kościół zbudowany w latach 1908 – 1914 w stylu neogotyckim. Ołtarz główny zdobi cenny obraz Chrystusa na krzyżu pędzla Leona Wyczółkowskiego z 1915 r. Inne obiekty zabytkowe wpisane do rejestru zabytków województwa lubelskiego stanowiące atrakcję turystyczną obszaru to Zespół Dworski z I poł XIX w., cmentarz w Rykach, krzyż upamiętniający „Cud nad Wisłą” oraz pomnik Stanisława Poniatowskiego, układ urbanistyczny Starego Rynku, Pałac rodziny Poniatowskich.

Na terenie Gminy Stężyca wydzielono obszary i obiekty zabytkowe, które podlegają ścisłej ochronie konserwatorskiej. Zostały one wpisane do rejestru zabytków województwa i stanowią atrakcję turystyczną gminy. Są to: Kościół filialny p.w. Przemienienia Pańskiego, 1790-1827 w Stężycy, Zespół kościelny w Stężycy (Kościół parafialny p.w. św. Marcina, I poł. XV w., dzwonnica, 2 poł. XIX w., ogrodzenie z bramą, XIX w., drzewostan, XIX w., plebania, 1 poł. XX w., cmentarz przykościelny), kościół parafialny p.w. św. Sebastiana, 2 poł. XVIII w. oraz Nadwiślanka – fort 1 ( element twierdzy Dęblin), 2 poł. XIX w. Ponadto na terenie gminy są inne obiekty zabytkowe objęte strefą pośredniej ochrony konserwatorskiej figurującej w ewidencji dóbr kultury województwa lubelskiego w Brzezinach, Paprotni, Pawłowicach, Piotrowicach Kletni i w Prażmowie. : Niemal wszystkie obiekty zabytkowe wymagają kompleksowej restauracji i przystosowania ich do pełnienia funkcji muzealno – kulturalnej. 

Na terenie Gminy Ułęż istnieje 8 obiektów (obszarów) zabytkowych objętych ścisłą ochrona konserwatorską, wpisanych do rejestru zabytków. Są to: Zespół pałacowo – parkowy w Ułężu – w jego skład wchodzą: pałac (I poł. XIX w.), park z zabytkowym drzewostanem, kapliczka Matki Boskiej, siedziba Urzędu Gminy Ułęż, Zespół pałacowo – parkowy w Sobieszynie – w jego skład wchodzą pałac (XIX w.), 2 oficyny, kuźnia park z zabytkowym drzewostanem. Własność Powiatu Ryckiego, Zespół dworsko – pałacowy w Podlodowie – dwór, dawna stajnia, park z zabytkowym drzewostanem. Własność prywatna, Zespół dworsko – parkowy w Sarnach – dwór (XIX w.), park. Własność prywatna, Zespól Szkół im. Kajetana hr. Kickiego w Sobieszynie Brzozowej – budynek szkoły, budynek mieszkalny, budynek gospodarczy, park i aleja dojazdowa (II poł. XIX w.). Własność Powiatu Ryckiego, Zespół kościelny w Sobieszynie – kościół parafialny p.w. Podwyższenia Krzyża (II poł. XIX w.), plebania i otaczający park oraz Zespół kościelny w Żabiance– drewniany kościół parafialny p.w. N. M. P. (XVIII w.), dzwonnica, cmentarz. Ponadto na terenie gminy znajduje się kilkanaście obiektów wpisanych do ewidencji zabytków, spośród których najciekawszymi są: Wzgórze „ Pięciu figur” w Ułężu z kaplicą grobową Janickich oraz układ urbanistyczny Drążgowa (najstarsza jednostka osadnicza na terenie gminy) – dawnego miasta z uformowanym rynkiem. W ewidencji dóbr kultury województwa lubelskiego figurują liczne kapliczki przydrożne. 

Najciekawsze zabytki Miasta Dęblin to: Twierdza Dęblin wraz ze znajdującym się na jej terenie muzeum, forty towarzyszące twierdzy, reduty i pozostałe zabudowania, pałac Mniszchów/Jabłonowskich, pozostałości cmentarza prawosławnego przy ul. Mickiewicza, zabudowania dworcowe Kolei Nadwiślańskiej z przełomu XIX i XX w., kościół parafialny pw. Chrystusa Miłosiernego – dawną cerkiew unicką z II połowy XVIII w., Międzynarodowy Cmentarz Wojenny na Balonnej z lat 1915-1939 oraz studnie z kołowrotem z XIX w. na ul. Okólnej. 

Najciekawszymi zabytkami w Gminie Kłoczew są: zespół kościelny z przełomu XVI i XVII wieku w Kłoczewie, zabytkowy dworek z XIX wieku w Jagodnem, obiekt pałacowo – parkowy w Starym Zadybiu (obecna szkoła podstawowa), gorzelnia w Starym Zadybiu oraz kaplica mariawicka w Goździe. 

W ewidencji Wojewódzkiego Oddziału Służby Ochrony Zabytków, można odnaleźć następujące obiekty znajdujące się w gminie Nowodwór: młyn z ok. 1930 roku w miejscowości Grabowce Dolne, Leśniczówka z ok. 1920 roku w miejscowości Lendo Wielkie, pozostałości zespołu dworsko parkowego z XIX wieku, obora z 1890 roku w Nowodworze, układ urbanistyczny dawnego miasta z XVI wieku, drzewostan w zespole kościelnym pw. Św. Wojciecha – XX w., cmentarz parafialny z pocz. XX wieku, młyn elektryczny dawniej wodny z końca XIX wieku, krzyż drewniany z figurką Matki Boskiej z ok. 1900 roku oraz kapliczka z figurką NMP z 1935 roku.